Chłopiec czy dziewczynka?
- Szczegóły
- Nadrzędna kategoria: ROOT
- Kategoria: Choroby rzadkie
- Opublikowano: wtorek, 30.04.2019, 23:23
- Odsłony: 3859
Marta Florea
To jedno z pierwszych pytań zadawanych przez pacjentki po potwierdzeniu ciąży w badaniu ultrasonograficznym. Wbrew pozorom odpowiedź nie zawsze jest prosta i niekiedy wymaga czasochłonnej i złożonej diagnostyki.
Przedstawiam opis rzadkiej, interesującej choroby związanej z zaburzeniem różnicowania płci. Ta choroba to wrodzony niedobór 5α reduktazy zaburzający rozwój płciowy osób o kariotypie XY.
Występowanie choroby
Wrodzony niedobór 5α reduktazy jest dobrze znaną, aczkolwiek rzadką przyczyną męskiego rzekomoobojnactwa. Chorobę opisano u ponad 50 rodzin, głównie na Dominikanie, Papui Nowej Gwinei oraz w krajach Bliskiego Wschodu (takich jak Arabia Saudyjska czy Liban). Uwarunkowane kulturowo małżeństwa pomiędzy krewnymi sprzyjają jej wystąpieniu.
Przyczyna i skutki niedoboru 5α reduktazy
Wrodzony niedobór 5α reduktazy jest chorobą autosomalną recesywną będącą wynikiem mutacji genu SRD5A2 zlokalizowanego na krótkim ramieniu chromosomu 2. Enzym 5α reduktaza odpowiada za przekształcenie testosteronu do dihydrotestosteronu, który jest kluczowym hormonem odpowiadającym za różnicowanie zewnętrznych narządów płciowych płodów o genotypie XY. U dzieci z niedoborem tego enzymu jest zmniejszona produkcja dihydrotestosteronu w życiu płodowym, co prowadzi do zaburzeń w rozwoju zewnętrznych narządów płciowych. Noworodki dotknięte tą chorobą mogą mieć prawidłowe genitalia męskie, genitalia obojnacze, prawidłowe genitalia żeńskie, może u nich występować również w obrębie narządów płciowych spodziectwo czy mikropenis.
Co ciekawe, dwie osoby z tym samym defektem we wspomnianym genie SRD5A2 mogą znacznie różnić się fenotypowo, dlatego uważa się, że istnieją również inne geny odpowiadające za wystąpienie określonych cech zewnętrznych.
Ze względu na wygląd narządów płciowych większość noworodków zostaje zarejestrowana jako dzieci płci żeńskiej. Są one wychowywane jako dziewczynki do okresu dojrzewania, kiedy to pod wpływem wzrastającego stężenia testosteronu rozpoczyna się proces wirylizacji: następuje wzrost penisa, pogrubienie głosu, zwiększenie masy mięśniowej, pojawia się owłosienie typu męskiego.
Na zmiany zachodzące zarówno w wyglądzie, jak i w zachowaniu dzieci ma wpływ wiele czynników, takich jak kultura w jakiej są wychowywane czy oddziaływania środowiskowe. Jednak najistotniejszym z nich, odpowiedzialnym za identyfikację płciową, jest ekspozycja mózgu na oddziaływanie testosteronu i w konsekwencji rozwój zachowania typu męskiego oraz identyfikacja z płcią męską.
Zachodzące przemiany dobrze opisują słowa, jakimi na Dominikanie określa się osoby dotknięte wrodzonym niedoborem 5α reduktazy. Mówi się o nich „guevedoce”, co znaczy dosłownie „penis w wieku 12 lat”, albo „machihembras”, czyli „najpierw kobieta, potem mężczyzna”.
Jak wykryto chorobę
Jedną z pierwszych osób, które zainteresowały się tym problemem, była endokrynolog Julianna Imperato-McGinley, która w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku wybrała się do odległych zakątków na Dominikanie, usłyszawszy niezwykłe historie o dziewczętach, które zmieniają się w chłopców. Badania dr Imperato-McGinley zostały wykorzystane przez firmę Merck do stworzenia leku o nazwie finasteryd, który jest blokerem 5α reduktazy. Finasteryd stosuje się obecnie m.in. w leczeniu rozrostu gruczołu krokowego i łysienia typu męskiego.
Leczenie
Leczenie dzieci z wrodzonym niedoborem 5α reduktazy zależy od wielu czynników. Może obejmować leczenie hormonalne, jak i chirurgiczne (np. plastykę zewnętrznych narządów płciowych). Rodzice dzieci, które mają genitalia obojnacze, mają prawo i obowiązek uzyskać szerokie wsparcie medyczne, prawne i psychologiczne dotyczące choroby ich dziecka, potencjalnego przebiegu i możliwości leczenia. Istotne jest, aby od strony medycznej dzieckiem zajmował się zespół specjalistów, w skład którego wchodziliby: ginekolog, genetyk, pediatra, endokrynolog, chirurg dziecięcy, urolog, psychiatra.
Dokonanie odpowiedniego wyboru, który może być kluczowy dla rozwoju dziecka, powinno być przemyślane, podjęte z rozwagą i nie należy decydować o tym pochopnie.
Tekst i zdjęcie
Marta Florea
lekarz specjalista położnictwa i ginekologii
Bibliografia
http://vivo.med.cornell.edu/display/cwid-jimperat
https://indeks.mp.pl/leki/desc.php?id=300https://indeks.mp.pl/leki/desc.php?id=300
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK539904/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK539904/
https://www.orpha.net/https://www.orpha.net/
GdL 5_2019