Nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło

Szczegóły
Nadrzędna kategoria: ROOT
Kategoria: Nowości
Opublikowano: poniedziałek, 01.11.2021, 09:59
Odsłony: 2690

Alicja Barwicka

 (ciąg dalszy losów rodziny Stefańskich opisanej w artykułach: „Dendrologia w wydaniu rodzinnym” oraz „Czy kawałek tortu może uratować rodzinny byt?” )

Nie wiadomo dlaczego, ale pewne liczby kojarzą się nam z konkretnymi faktami. W mojej głowie liczba 17 miała zawsze zabarwienie muzyczne i kojarzyła się tylko z siedemnastolatkami, o których w swoich przebojach chętnie śpiewali między innymi the Beatles, Marty Robbins, czy Kid Rock. Ale o polskich historiach kojarzących się z liczbą 17, zarówno tych dotyczących wielu, jak i odnoszących się do konkretnych jednostek przeboje raczej nie powstawały. Może dlatego, że nasze historie były zbyt tragiczne?

Nie chcemy już takich siedemnastek

17 sierpnia 1920 roku pod Zadwórzem podczas wojny polsko-bolszewickiej  polski batalion piechoty kpt. Bolesława Zajączkowskiego liczący ok. 350 żołnierzy został zaatakowany przez dziesięciokrotnie liczniejsze oddziały 6 Dywizji Kawalerii armii Budionnego. Polacy walczyli o opóźnienie wejścia wojsk bolszewickich do Lwowa i cel osiągnęli, ale okupili to niezwykle wysoką ceną. Heroiczna walka Polaków (poległo w bitwie aż 318 żołnierzy) przeszła do historii jako Polskie Termopile.

17 września 1939 roku granicę wschodnią II Rzeczypospolitej ponownie przekroczyły wojska radzieckie. Tego dnia faktycznie rozpoczęła się w Polsce okupacja sowiecka, która w niedługim czasie doprowadziła do ludobójstwa w Katyniu i masowych deportacji Polaków na wschód. Ta data to ponadto symboliczny początek trwałej utraty Kresów Wschodnich i pozbawienia Rzeczypospolitej niepodległości na następnych kilkadziesiąt lat.

17 stycznia 1945 roku do zniszczonej doszczętnie po powstaniu warszawskim Warszawy wkroczyli radzieccy „wyzwoliciele”. Chociaż z przedwojennej milionowej stolicy Polski pozostały tylko gruzy, to wbrew postanowieniom Niemców, że Warszawy już nie będzie i wbrew logice wydarzeń Polacy postanowili o swoją stolicę zawalczyć i podnieść ją z ruin.

17 września 1945 roku do takiej zrujnowanej Warszawy udał się biedny jak przysłowiowa mysz kościelna, ale ambitny i zdeterminowany Stanisław Stefański by zdobywać wiedzę. Uważał, że jest  przygotowany na trudy dnia codziennego. Za 2 tygodnie 3 października miał skończyć 22 lata. Te krótkie dwa tygodnie miał precyzyjnie zaplanowane. Musiał przede wszystkim znaleźć jakieś lokum, gdzie mógłby spać, ale też przygotować się do zdania egzaminu dojrzałości, bowiem było to warunkiem kontynuowania nauki  na uczelni wyższej. Miał świadomość konieczności ciężkiej pracy by móc nadrobić edukacyjne zaległości, uzyskać świadectwo maturalne rozpoczynając jednocześnie studia na wznawiającej po wojnie pracę Politechnice Warszawskiej.

Wielka opiekuńcza uczelnia

Ta najstarsza polska uczelnia techniczna nie zaprzestała działalności w okresie niemieckiej okupacji przenosząc aktywność do konspiracji, gdzie pod szyldem Państwowej Wyższej Szkoły Technicznej prowadzono badania naukowe (często na potrzeby Państwa Podziemnego) i kształcono studentów. W okresie okupacji wypromowano około 200 inżynierów, przeprowadzono 20 przewodów doktorskich i 14 habilitacji. Wojna oznaczała dla Politechniki ogromne straty materialne i ludzkie. Zniszczone zostały pomieszczenia wykładowe, laboratoria, sprzęt techniczny i księgozbiory. Zginęły setki studentów i pracowników naukowych. W czasie Powstania Warszawskiego Politechnika podzieliła los swego miasta i to czego nie zniszczyły uliczne walki, po upadku Powstania Niemcy zrównali z ziemią. Trzeba pamiętać, że w zrujnowanym wojną kraju braki wykształconych kadr były bardzo dotkliwe. Pracownicy naukowi Politechniki Warszawskiej wieloma sposobami starali się ułatwiać młodzieży pokonywanie trudności w zdobywaniu wiedzy oraz w zaspokajaniu ich codziennych potrzeb bytowych. Organizowano w szczególności kursy powtórzeniowe materiału wymaganego do uzyskania świadectwa dojrzałości oraz kursy doszkalające. Jednak w wielu przypadkach barierą nie do pokonania dla studentów były warunki mieszkaniowo - żywieniowe, bo w zrujnowanym mieście brakowało mieszkań, żywności, opału, oświetlenia i komunikacji.

Plotechnika

Źródło ilustracji:

https://en.wikipedia.org/wiki/Warsaw_University_of_Technology#/media/File:Gmach_G%C5%82%C3%B3wny_Politechniki_Warszawskiej_2018.jpg

Trudne powojenne początki

Poszukiwanie w Warszawie  miejsca do zamieszkania było w tym czasie sprawą z góry skazaną na niepowodzenie. Jednak Stanisław był zdeterminowany i wierzył, że się uda. Rodzice wyposażyli go w listy polecające do siostry Bolesława Lucyny oraz do dalszej rodziny, mieszkającej przed wojną na Saskiej Kępie. Najpierw odszukał ciocię.  To nie było miłe wydarzenie. Nikt w rodzinie nie miał wiedzy jakie były wojenne losy Lucyny, więc również Stanisław nie mógł przewidzieć, że jego ciocia jest osobą niewidomą i właśnie opuściła szpitalny oddział okulistyczny gdzie (niestety bez powodzenia) podejmowano próby przywrócenia przynajmniej częściowego widzenia. Podczas Powstania Warszawskiego w wyniku wybuchu niemieckiej bomby doznała ciężkiego urazu obu oczu i straciła wzrok. Sama nie miała gdzie mieszkać i przygarnęły ją siostry zakonne zapewniając skromny dach nad głową. Potrzebujący wsparcia Stanisław nie był w stanie jej pomóc i podzielił się jedynie skromnymi zapasami jedzenia, w które wyposażyła go mama. Kolejne niepowodzenie spotkało go na Saskiej Kępie, gdzie odnalazł co prawda w komplecie dalszą rodzinę, ale także bezdomną, mieszkającą w ocalałym z wojennych bombardowań budynku, ściśniętą w jednym pokoju udostępnionym przez swoich znajomych. Uczelnia nie dysponowała wolnymi miejscami dla nowych studentów i jedynym rozwiązaniem było udostępnienie przez kolegów miejsca do przespania się na podłodze w domach studenckich. Nie mając wyboru, w takich warunkach rozpoczynał Stanisław swoja powojenną edukację. Problemy narastały, bo o ile przez pewien czas mógł liczyć na życzliwość kolegów oferujących u siebie miejsce do spania, to miejscem do nauki mógł być jedynie uczelniany korytarz lub wyproszony kącik w godzinach pracy biblioteki. Niestety mimo podejmowania różnych dorywczych prac nie miał dość pieniędzy na kupno żywności i opłacenie wynajęcia pokoju, chociaż wiele rodzin będących w posiadaniu nawet skromnego lokum reperowało w ten sposób rodzinny budżet. Czas płynął, zbliżała się zima, a Stanisław nadal nie miał domu, tułał się po bursach, lub sypiał u kolegów. Bywał głodny, ale ciągle przesiadywał w miejscach gdzie mógł się uczyć, bo tam przynajmniej było cieplej niż na ulicy. Coraz bardziej widział, że nie da rady.

Efekty samodzielnej nauki zdalnej

Mimo fatalnej sytuacji bytowej na uczelni czuł się pewnie. Wyposażony w pokaźną wiedzę zdobywaną poza systemem edukacji zadziwiał wykładowców. Jego pasją były nauki ścisłe i chociaż wojna uniemożliwiała zdobywanie kolejnych edukacyjnych szczebli, to korzystając z książek pożyczanych od starszych kolegów oraz z dworskiej (w kolejnych latach wojny coraz bardziej ubogiej) biblioteki jeśli tylko miał na to chwilę czasu - nie przestawał zgłębiać tajemnic matematyki, fizyki i astronomii. Wiedział, że liceum ogólnokształcące było z założenia elitarne i że można było w nim wybrać jedną ze specjalizacji: klasyczną, humanistyczną, matematyczno-fizyczną i przyrodniczą, Nie znał jednak dokładnie programu nauczania w każdej z tych specjalności, a korzystał z różnych (niekoniecznie ze szkolnych) podręczników. Wstydził się swoich braków, więc rozwiązując zadania przyswajał równocześnie wiedzę z zakresu literatury i języków starożytnych (greki i łaciny), bo takie przedmioty także znajdowały się w programie nauczania przedwojennego polskiego liceum. Potrzeby edukacyjne wspierali rodzice oszczędzając na kontynuację nauki każdy grosz.

Rodzinna bitwa o wiedzę

Poza najmłodszym w rodzinie Jankiem, który mógł regularnie uczęszczać do powojennej szkoły i bez przeszkód planować dalsze etapy edukacji, starsze rodzeństwo musiało odrabiać wojenne zaległości. Edek był skupiony na nauce zawodu, bo wcześnie się ożenił i zapewnienie bytu młodej rodzinie stało się oczywistym priorytetem. Zosia, która zawsze kochała dzieci, zaraz po zakończeniu wojny weszła na drogę zdobycia zawodu pedagoga, także korzystając z możliwości uzupełnienia „dużej matury” równolegle z podjęciem studiów. Ponieważ dzieci wyraźnie nie miały zamiaru pozostać na niewielkim gospodarstwie Marianny i Bolesława, to postanowiono, że obowiązki po rodzicach przejmie Ircia. Ale ona także chciała się uczyć poza swoją wsią i długo toczyła z rodzicami (nierówną) walkę. Jednym z tego przykładów było konspiracyjne uczęszczanie na kurs nauki zawodu krawcowej prowadzony przez siostry zakonne. Walka o zdobywanie wiedzy w tej rodzinie była brutalna i pewnie dlatego Ircia bój z rodzicami ostatecznie przegrała, bo rodzeństwo egoistycznie skupione na swoich edukacyjnych potrzebach raczej jej w tym boju nie wspierało.

W poszukiwaniu sprawiedliwości

W tym czasie zdarzył się incydent, który tylko pogorszył samopoczucie warszawskiego studenta. Pewnego dnia idąc ulicą Koszykową zobaczył (doskonale przecież zapamiętanego) oprawcę ze Studzianek, który pierwszego dnia pobytu chłopców w obozie pracy zastrzelił kilku nastolatków za domniemaną kradzież jabłek (szczegóły zdarzenia opisałam w: tu link do „Czy kawałek tortu …”). Wśród zabitych był serdeczny przyjaciel Stanisława. Teraz nie bardzo nawet wiedząc co mógłby zrobić i komu (w poszukiwaniu sprawiedliwości) swoje informacje przekazać, zaczął mężczyznę śledzić. Doszedł z nim do pałacu Mostowskich, gdzie pomimo zniszczeń już się lokowała siedziba Milicji Obywatelskiej. Wejścia pilnował wartownik. Stanisław chciał wejść do środka, ale nie został wpuszczony. Przekazał wartownikowi powód swojej obecności, ale wartownik wyraźnie dał mu do zrozumienia, by dla własnego bezpieczeństwa odszedł i nigdy tu nie wracał.

Zwrot, nie tylko edukacyjny

Chociaż wydawać by się mogło, że młody ambitny chłopak, którego przecież życie nie rozpieszczało poradzi sobie z osiągnięciem postawionego celu i da radę powojennej warszawskiej rzeczywistości, to tak się ostatecznie nie stało. Jednak w życiu zazwyczaj „nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło”. Na uczelni było wielu studentów, których pokonywały trudności mieszkaniowo- aprowizacyjne i wszyscy szukali rozwiązania swoich kłopotów. Któregoś dnia Stanisław przeczytał ogłoszenie o naborze chętnych na kurs pedagogiczny, na którym była możliwość zakończenia edukacji na poziomie licealnym, uzyskania świadectwa dojrzałości i jednocześnie zdobycia wykształcenia zawodowego. Takie kursy służące odbudowaniu kadry nauczycielskiej organizowano na terenie całej Polski. Były doskonałym rozwiązaniem, bo nie obciążając finansowo uczestników zapewniały zdobycie wykształcenia. Stanisław przerwał dopiero co rozpoczęte studia na Politechnice Warszawskiej i wybrał się na kurs pedagogiczny do Zakopanego. Pożegnanie uczelni było dla niego bardzo trudne. Jeden z wykładowców bardzo bolał nad tym, że tak zdolny chłopak musi zrezygnować i prosił go żeby wrócił. Stanisław obiecał że wróci jak tylko będzie go na to stać. Tę obietnicę traktował bardzo serio i wiedział, że to kiedyś nastąpi, że na uczelnię wróci i dokończy studia.

#

Uczestnicy zakopiańskiego kursu zostali zakwaterowani w willi Przystań usytuowanej przy ul. Droga do Białego. Tam już pierwszego dnia po przyjeździe Stanisław poznał Basię Kowalską, a to spotkanie mogło tylko „…wyjść na dobre” obu dotychczas zupełnie sobie obcym rodzinom Kowalskich (losy opisane w sześciu kolejny artykułach https://gazeta-dla-lekarzy.com/images/gdl_biblioteka/zygzakiem-przez-rodzinne-stulecie.pdf) i Stefańskich (losy opisane w  

https://gazeta-dla-lekarzy.com/index.php/2015-10-17-19-30-11/1302-dendrologia-w-wydaniu-rodzinnym

 oraz w artykule  

https://gazeta-dla-lekarzy.com/index.php/wazniejsze-nowosci/1335-czy-kawalek-tortu-moze-uratowac-rodzinny-byt

Alicja Barwicka

GdL 11 / 2021