"Idę do lekarza okulisty" - poradnik dla pacjentów

 Alicja Barwicka

Fani wędrówek do lekarza stanowią niewielki odsetek każdej społeczności, natomiast zdecydowana większość obiera ten kierunek z konkretnej przyczyny, często zresztą odkładając na później moment rozpoczęcia wyprawy. Jak każda ludzka aktywność ma to swoje dobre i złe strony. Nie jest najlepszym pomysłem udawanie się bez istotnego powodu do miejsc, gdzie z założenia zostajemy narażeni na kontakt z osobami chorymi i gdzie możliwość zainfekowania się jest wysoce prawdopodobna. Z drugiej strony zaniepokojenie występującymi dolegliwościami, zwłaszcza przy powtarzalności objawów powinno być konkretnym ostrzeżeniem przed odkładaniem w czasie wizyty w gabinecie lekarskim. Oczywiście z powodu niedoborów w zakresie dostępnych dla pacjenta kadr lekarskich co jest szczególnie mocno zaznaczone w obszarze publicznej ambulatoryjnej opieki zdrowotnej znalezienie w bliskim terminie możliwości skorzystania z wizyty lekarskiej może się okazać niemożliwe.  Alternatywą jest wizyta w placówce komercyjnej, ale ta droga także do łatwych nie należy.

<a href=

Źródło ilustracji: https://en.wikipedia.org/wiki/Glasses

Tak źle i tak niedobrze…

Badanie lekarskie, tak jak to było od zarania dziejów opiera się na wywiadzie chorobowym i badaniu fizykalnym, ale współczesna medycyna przywiązuje również dużą wagę do dodatkowych badań diagnostycznych, przy czym w niektórych specjalnościach medycznych ich rola jest szczególnie ważna. Jeśli więc zdeterminowana dolegliwościami osoba nie widząc szans na skorzystanie z nieodległej w czasie wizyty lekarskiej w ramach systemu publicznej opieki zdrowotnej wybiera wizytę w placówce komercyjnej, może być zaskoczona, że koszty procesu diagnostycznego wcale się na tej wizycie nie kończą. Zdarza się, że po wyczekiwanej wizycie wyposażony w skierowania na szereg badań diagnostycznych delikwent (nieraz koszty takich badań wielokrotnie przekraczają koszt wizyty lekarskiej) rezygnuje z dalszego procedowania i odstępuje od kontynuacji procesu diagnostyczno – leczniczego. Efekty  takich zachowań mogą być opłakane.

Samo życie

Jeśli uda się zrealizować plan wizyty lekarskiej, to we własnym interesie powinno się do tej wizyty przygotować. Nie mam tu wcale na myśli konieczności umycia szyi i nóg, bo o tym i bez wizyty lekarskiej raczej każdy pamięta.  Ponieważ statystyczna wizyta lekarska trwa tylko określoną liczbę minut, to dobrze byłoby nie tracić cennego czasu na ustalanie okoliczności wystąpienia objawów niepożądanych, czy poszukiwanie wyników posiadanych badań. Dotyczy to każdej wizyty, ale też każda ma swoją specyfikę. Z moich obserwacji wynika, że spośród posiadanych rzeczy, których najczęściej zapominamy zabrać ze sobą wybierając się na wizytę okulistyczną są … okulary. Podawane przyczyny najczęściej są prozaiczne –

 „Zostały w samochodzie”,

„Pamiętałam do ostatniej chwili żeby włożyć do torebki”,

„Nie zabrałem, bo używam tylko w pracy”,

„Nie zabrałem, bo i tak niewiele czytam”.

Są i przyczyny zdecydowanie bardziej przemyślane:

„Chyba bez moich też potrafi pani stwierdzić, co powinienem używać”,

„Nie zabrałem, żeby  pani nie podpowiadać”,

„Ten poprzedni doktor tylko mi pogorszył, a jak bym pokazał, to się pani zasugeruje”.

Te zacytowane wypowiedzi dowodzą tylko jak bardzo chronimy pogląd dotyczący swojego stanu zdrowia i jak jesteśmy nieufni. Zapominamy, że lekarz jest w swojej dziedzinie fachowcem, jest wyposażony w specjalistyczną wiedzę, a często także w doświadczenie. Skoro ufamy hydraulikowi, który przyszedł naprawić kran, to może warto zaufać też temu, kto ma naprawić nasz organizm…

Okulistyczna wizyta pierwszorazowa  - wywiad

Przede wszystkim nie ma się czego bać, bo w gabinecie okulistycznym raczej bólu nie doświadczymy. Trzeba jednak być przygotowanym na parę pytań, dobrze jest więc dla oszczędzania czasu wcześniej przemyśleć sprawę i przygotować swoje odpowiedzi. Poza oczywistym pytaniem o przyczynę wizyty i wynikającymi z niej pytaniami dodatkowymi w szczególności o rodzaj pogorszenia widzenia (do dali / do bliży), stosowany rodzaj korekcji optycznej (wskazane jest zabranie posiadanych okularów), czas trwania i rodzaj zauważonych zaburzeń  widzenia oraz dolegliwości (jeśli ból, to gdzie się lokalizuje). Z pewnością padną też pytania o przebyte choroby narządu wzroku i sposób ich leczenia (dorośli byli kiedyś dziećmi i może było stosowane leczenie ortoptyczne lub operacyjna korekcja zeza) oraz o występowanie w rodzinie przewlekłych chorób oczu (np. jaskra,  zaćma, choroby siatkówki, a jeśli tak, to należy określić stopień pokrewieństwa w stosunku do chorującego członka rodziny). Bardzo ważne jest też poinformowanie o aktualnie leczonych i przebytych chorobach przewlekłych (np. nadciśnienie tętnicze, cukrzyca z uwzględnieniem typu, choroby nowotworowe).

Wszystkie te pytania mogą się też pojawić jeśli zmienimy miejsce wizyty, a dotychczasowe leczenie okulistyczne było prowadzone w innej placówce.

Okulistyczna wizyta kontrolna  - wywiad

Podczas wizyty kontrolnej trzeba będzie odpowiedzieć w szczególności na pytania dotyczące zauważonych zmian, zwłaszcza po przeprowadzonym leczeniu. Nie zapominajmy przekazać informacji o ewentualnym wystąpieniu nowych rodzajów zaburzeń widzenia, czy dolegliwości oraz o ewentualnym dyskomforcie po zastosowanej terapii miejscowej. Jeśli poza problemem okulistycznym współistnieje nadciśnienie tętnicze lub cukrzyca, to ważne będzie podanie przynajmniej podstawowych parametrów (chociażby średnie wartości ciśnienia, czy aktualny poziom  hemoglobiny glikowanej). 

Przed wizytą trzeba się spakować  

Jak widać podstawową rzeczą do zabrania na wizytę okulistyczną jest wyposażona w niezbędnie informacje głowa. Chociaż waga wywiadu lekarskiego w postępowaniu diagnostycznym jest absolutnie kluczowa, to sprawne udzielenie przemyślanych wcześniej odpowiedzi pozwala zaoszczędzić mnóstwo czasu na dalsze części wizyty lekarskiej. Kolejne rzeczy do zabrania na wizytę okulistyczną to okulary i posiadana dokumentacja medyczna. Okulary będą potrzebne do oceny ostrości wzroku zarówno bez korekcji, jak i w tej ostatnio stosowanej, nawet jeśli ta nie spełnia oczekiwań osoby badanej. Soczewki nagałkowe w większości przypadków trzeba będzie do badania zdjąć, więc konieczne jest posiadanie odpowiedniego płynu i własnego (dla zachowania bezpieczeństwa sanitarnego) pojemniczka do ich przechowywania, ewentualnie zapasowej pary soczewek. Jeśli do aplikacji soczewek używamy lusterka, to warto je również ze sobą zabrać (gabinety okulistyczne nie zawsze dysponują lustrem).

Może się zdarzyć, że wynikiem badania będzie stwierdzenie uszkodzenia rogówki i w efekcie lekarz zaleci zakaz stosowania soczewek nagałkowych do czasu pełnego wyleczenia. Na wszelki wypadek powinno się więc mieć ze sobą w rezerwie okulary korekcyjne.

Z kolei posiadana dokumentacja  medyczna nawet jeśli dotyczy badań sprzed lat, daje możliwość porównawczej oceny zmian na osi czasu, ewentualnej progresji zmian oraz jej tempa.

I w końcu badanie

Podczas rutynowego badania okulistycznego nie oczekujmy bólu, bo jeśli nawet z nim wkroczyliśmy do gabinetu, to w większości wypadków uda się go opanować miejscowo działającym lekiem znieczulającym, natomiast należy się liczyć z silnym oświetleniem, co nieraz może powodować spory dyskomfort. Samo badanie fizykalne nie trwa długo, więc towarzyszące mu niedogodności daje się pokonać. Zdarza się, że badanie jest ukierunkowane na konkretny cel, a jego element w postaci oceny dna oka służy nie tylko celom okulistycznym (np. ocenie wartości i rodzaju wady wzroku, czy stwierdzenia obecności na obwodzie dna oka zmian zwyrodnieniowych predysponujących do odwarstwienia siatkówki), ale też ocenie dna oka dla potrzeb diagnostyki internistycznej w szczególności występowania w naczyniach i w samej siatkówce zmian patologicznych w przebiegu nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, czy też zmian będących następstwem przewlekłego stosowania niektórych leków. Z potrzebą oceny dna oka dla celów diagnostycznych mogą wystąpić również lekarze innych specjalności zwłaszcza neurolodzy, ginekolodzy - położnicy czy endokrynolodzy. Takie badanie zazwyczaj wymaga podania leku rozszerzającego źrenicę, ale w następstwie wiąże się z kilkugodzinnym pogorszeniem widzenia, co w szczególności eliminuje prowadzenie pojazdu.  Dlatego też umawiając się na wizytę związaną z odrębnym badaniem ukierunkowanym na ocenę dna oka należy powyższe następstwa uwzględnić. Trzeba jednakże nadmienić, że do rozszerzenia źrenic dla celów diagnostycznych również istnieją przeciwwskazania i może się zdarzyć, że badanie dna oka zostanie przeprowadzone bez rozszerzania źrenic.

Kiedy lekarz zakończy badanie, może jeszcze poprosić o uściślenie niektórych informacji uzyskanych podczas zbierania wywiadu lekarskiego.

I po badaniu

Ostatnią fazą wizyty jest wydanie zaleceń. Jeśli problem wymaga wdrożenia leczenia, zaleconą terapię należy stosować zgodnie z wydanym zaleceniem. Nie należy tych zaleceń modyfikować. Jeśli pomimo stosowanego zgodnie z zaleceniami lekarskimi leczenia nie ma poprawy, należy się zgłosić na badanie kontrolne. Jeśli zostaną zlecone dodatkowe badania diagnostyczne, ich wyniki należy przedstawić przy kolejnej wizycie i dodatkowo jeśli takie badania były wykonywane wcześniej – należy też zabrać dla porównania wyniki również tych poprzednich. Ocena porównawcza wyników badań diagnostycznych w schorzeniach okulistycznych zwłaszcza w jaskrze i w chorobach siatkówki ma często kluczowe znaczenie w aspekcie rokowniczym.

Podsumowanie

Gdy udajemy się na lekarską wizytę okulistyczną nie skupiamy się na oczekiwaniu bólu, natomiast zabieramy ze sobą przygotowaną do udzielenia stosownych informacji medycznych głowę, okulary (ewentualnie zapasowe soczewki nagałkowe i własny pojemnik z płynem do ich przechowywania), posiadaną dokumentację medyczną – nawet tę najstarszą. Dodatkowym, choć nie niezbędnym czynnikiem, który jednak skróci i ułatwi badanie będzie usunięcie przed wejściem do gabinetu makijażu (podanie kropli do oczu podczas badania z pewnością go „rozmaże”) oraz zdjęcie perfekcyjnie założonego kapelusza i wcześniejsze doprowadzenie do ładu fryzury.

Dr n. med. Alicja Barwicka

specjalista chorób oczu

GdL 12/2022